Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan Tarım Arazilerinin Korunması Kullanılması ve Plânlanmasına Dair Uygulama Talimatı Değişikliği ve tarım arazilerinde kurulacak güneş enerjisi santrallerine (GES) ilişkin getirdiği düzenlemeleri değerlendiren Prof. Dr. Hikmet ESEN, konuyu Gazeteniz TURAN’a yorumladı…
“OYUNUN ORTASINDA OYUNUN KURALLARI DEĞİŞTİRİLİYOR!”
Gazeteniz TURAN’a konuya ilişkin özel değerlendirmelerde bulunan, Fırat Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü, Yenilenebilir Enerji Sistemleri Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hikmet ESEN, özellikle tarımsal sulamada Güneş Enerjisi Santrali (GES) tesislerinin kurulumunda kendisine bazı çiftçi ve firmalar tarafından oldukça fazla şikâyetin gelmeye başladığını ve bu durumu ilgili paydaşlarla enine boyuna değerlendirdikten sonra yine yetkili mercilerin oyunun ortasında oyunun kurallarını değiştirdiklerini gözlemlediklerini ifâde etti…
‘’ÇEŞİTLİ REVİZYONLAR ÇİFTÇİ İÇİN SORUN TEŞKİL ETMEKTEDİR!’’
Birçok çiftçi ve GES kurulum firmasının zarar göreceği yeni mevzuat değişikliği ile ilgili TURAN Gazetesi okuyucularına ayrıntılı bilgiler vermek istediğini söyleyen Prof. Dr. Hikmet ESEN, açıklamasında şunları söyledi; ‘’Çok yakın bir geçmişte 13 Ekim 2022 tarihinde yapılan talimat değişikliğinde, Sera üzerine yapılmak istenen güneş enerjisinden elektrik üretilmesini sağlayan GES tesisleri, bitkisel üretim tekniği açısından uygun olmaması ve serada yapılan bitkisel üretime olumsuz etkisinin olması nedeniyle uygun görülmemektedir. Ancak, “Arazi sınıfının kuru marjinal tarım arazisi (KTA) olması ve talep edilmesi durumunda proje alanının en fazla %1,5'ine zemine GES kurulmasına izin verilebilir.’’ şeklinde bir revizyon yapılmıştır. Bir diğer madde de ise “Tarımsal amaçlı yapının müştemilatı olarak yapılmak istenen güneş enerjisinden elektrik üretilmesini sağlayan GES tesis taleplerinde aşağıdaki kriterlere göre değerlendirme yapılacaktır” denilmiştir. Maddeler talimat değişikliğinde arazinin kuru marjinal yani ekime ve tarıma uygun olmayan araziler ile tarım arazisinin mutlak, özel ürün, dikili veya sulu tarım arazisi olması durumuna göre a ve b bentlerinden oluşmuştur.’’
DENEY RAPORU ÇIKARAN PROJE SAHİPLERİ VE SIFIR FAİZLİ SULAMA KREDİSİ…
‘’Teknik bir bilgi verecek olursak, kafa karışıklığı oluşmasın diye 1 dekar veya dönümün 1000 metrekareye (m²), 1 hektarın ise 10.000 metrekareye (m²) eşit olduğunu hatırlatmak isterim. Hatırlanacağı üzere Ziraat Bankası’nın çiftçiye vermiş olduğu, ‘’Sıfır faizli sulama kredisi kullanımı’’ kapsamında kurulacak olan basınçlı sulama sisteminin yanında, sulama sistemini destekleyen Güneş Enerjisi Sistemleri 1 Ocak 2022 tarihinde proje kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda Ziraat Bankası’nın talep ettiği koşullar içerisinde Tarım Alet ve Makine Test Merkezi Müdürlüğü tarafından verilen proje bazlı deney raporu talebi de bulunmaktadır. Deney raporu çıkaran proje sahipleri sıfır faizli sulama kredisini bu şekilde kullanabilmektedirler. GES projelerinde 5403 sayılı kanun kapsamında sadece ticari amaçla yapılan projelerin de, bağlı olduğu Tarım İl Müdürlüğü’nden alınan marjinal tarım arazisi raporu isteniyordu, ancak daha önce tarımsal sulama amaçlı kurulan GES projelerinden bu rapor talep edilmiyordu.”
“AÇILAN SU KUYULARININ GES’LERE UZAKLIKLARI DA İLERİDE SIKINTI OLUŞTURACAK!’’
“Düzenleme ile 200 dekar (20 hektar) ve üzeri alana sahip olan çiftçilerin projelerinde projeye konu olan parselin %1,5’ini geçmemesi koşulu ile zemin GES için izin alınmasına gerek duyulmamaktadır diye açıklama yapılmıştır. Ancak 200 dekar’dan az olan araziler için projenin yürütüleceği Tarım İl Müdürlüğü’nden 200 dekar altı arazi varlığına sahip çiftçiler ise verimsiz tarım arazisi olması (marjinal) ve ilgili İl Müdürlüğü tarafından tespit edilip izin verilmesi durumunda gerçekleştirilebileceği açıklanmıştır. Ya da taşınabilir GES sistemleri de dediğimiz bir platform üzerinden taşınabilen mobil GES kurulabilir denilmiştir. Taşınabilir sistemlerde ise mevcut parkur üzerine 16 panel’lik maksimum 5 kW enerji üretebilen sistemleri ancak kurabiliriz diye sınırlama getirilmiştir. Her parsel her coğrafya için bu durum enerji kazanımı için yeterli ve uygun olmayabilir. Mobil sistem üzerinde taşıma ile güneş paneli hücreleri zarar da görebilir. Bu nedenle taşımalı sistem bu konuda tam bir çözüm kaynağı değildir. Açılan su kuyularının GES’lere olan uzaklıkları da ileride sıkıntı oluşturacaktır.’’
“BU DEĞİŞİKLİK KAZANILAN İVMENİN NEGATİFE YÖNELMESİNE SEBEP OLABİLİR!..”
“Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülmekte olan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında 2019 yılından beri sulama sistemlerinin GES’ler ile desteklenmesi konusunda %50 hibe destekleri çiftçiler tarafından çok olumlu karşılanmıştır. Ancak sürekli yönetmeliklerin değişmesinin hem GES yatırımlarında hem de tarımsal destekler konusunda kazanılan ivmenin negatif duruma yönelmesine sebep olmaktadır. Şöyle örnek verecek olursam mesela tarım arazilerinde 10 dekar bir araziyi düşünürsek 10 dekar’da %1,5 150 m2 alana eşdeğer olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla verimli tarım arazisinde işgal edilecek alan 150 m2 olacaktır. Bu alan çiftçinin üretim kapasitesini düşürmeyecek ve çiftçinin en büyük gideri olan elektrik giderleri güneş enerjisi ile karşılanacaktır. Hem çiftçi hem de ülke bütçesine enerji harcamalarında pozitif etki sağlanacaktır. Maalesef son zamanlarda enerji fiyatlarının yükselişinden ötürü çiftçi şalteri açmaya korkmaktadır. Bu da çiftçinin verimli tarım arazisini geçekten verimli kullanmasına en büyük engellerden birisidir.”
BAKANLIK YETKİLİLERİ TARAFINDAN TEKRAR DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR…
“Sulama sistemlerinin GES ile desteklenmesi konusunda 13 Ekim 2022 tarihinde çıkan düzenleme ile 200 dekar ve üzeri arazi varlığı olan çiftçi sayısının ülke çiftçileri arasında azınlık bir kesimde ancak mevcut olduğunu, bu alan özelliklerine sahip çiftçi kesiminden 200 dekar altı arazi şartlarına sahip çiftçiler için daha kolay şartlar istenmesinin doğru olmadığını ve 200 dekar altı arazi sahiplerinin arazileri için marjinal statüye dönüştürülmesi ile mobil GES seçeneklerinin bakanlık yetkilileri tarafından tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir. Ek olarak tavsiyede bulunmam gerekirse çiftçi ve GES firmalarının istediği fikir olan 200 dekar üzeri düşünülen çalışma alanın ya daha düşük bir alana ya da dönüm olarak sınırlama getirilmeden tapu alanı üzerinden belirli bir yüzdenin GES sistemleri için kullanılabileceği şeklinde bir revizyonun yapılması çok isabetli olacaktır.”
