Ekonomideki bozuk gidiş yılın bitimine iki ay kala bütçe açığında 1.4 trilyon, faiz giderlerinin ise 1.8 trilyonla rekor kırmasına neden oldu. Ocak-Ekim döneminde 8 trilyon 729 milyar lira vergi toplanmasına rağmen bütçe açığı 1 trilyon 440.5 milyar lirayla yeni bir rekora koştu. Geçen yıl yani 2024 yılı Ocak-Ekim döneminde bu açık 1 trilyon 260 milyar lira idi.
Yılın Ocak-Ekim aylarını kapsayan dönemde bütçe harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 42.9 artarak 11 trilyon 592.5 milyar liraya ulaştı. Bütçe gelirleri ise ilk on ay itibariyle yüzde 48.1’le yani giderlere göre daha yüksek bir artışla 10 trilyon 152 milyar lira oldu.
On aylık bütçe giderlerinin 1 trilyon 819.8 milyarını oluşturan faiz ödemelerinin bütçe giderleri içindeki payı yüzde 15.7’ye ulaştı. Geçen yıl ilk dokuz ayda bu pay yüzde 12.9 idi. Faizin vergi gelirlerine oranı da yüzde 18.2’den yüzde 20.9’a yükseldi.
On ayda bütçe giderleri yüzde 42.9, personel giderleri yüzde 36.6 artarken faiz giderlerindeki artış yüzde 73.5’le zirveye çıktı. (*)
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, 2025 yılı Ocak-Ekim dönemi vergi gelirlerinin yüzde 48.44’ünü Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tahsilatı oluşturdu. Böylece dolaylı vergilerin payı Ocak-Ekim döneminde yüzde 63.02, gelir üzerinden alınan dolaysız vergilerin payı ise yüzde 36.98 olarak gerçekleşti. Tahsil edilen gelir vergisinin yüzde 92.37’si ise kesinti (stopaj) yolu ile alınmış. 2025 yılı vergi tahsilat hedefinin yüzde 78.37’si gerçekleşmiş olup, gelir vergisi, KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergiler dışında bazı vergilerde hedefin altında kalınmış.
2025 yılının on ayında gerçekleşen 1.4 trilyonluk bütçe açığının yıl sonunda 2 trilyon lirayı geçeceği tahmin ediliyor.
Türkiye’nin mali anayasası niteliğindeki 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Bütçe İlkeleri” başlığı altındaki 13. Maddesinde yer alan, “Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır.” İlkesine rağmen bütçe açıkları 2009-2015 döneminde nispeten stabil kalmış, ancak 2016 yılından itibaren hızlı bir artış trendine girmiştir. Özellikle son yıllarda bütçe açıkları her yıl rekorlar kırarak artmış ve artmaya devam etmiştir. Artan bütçe açıklarını finanse etmek için yükselen açıklara paralel olarak borç stokunda da kamunun payı devamlı artmıştır. 2025 Eylül ayı sonu itibariyle 12.9 trilyon liraya ulaşan bu borç stokunun geri ödemesi bir yana her yıl artan faiz ödemeleri başlı başına sorun olmaya başladı.
Kaynakça :
(*) t24.com.tr / Murat Batı