(1312/1896 Tarihli Ma’mûret-ül-Azîz Salnâmesinden)
(EĞİN KAZASI BÖLÜMÜ’NDEN ALINMIŞTIR)
Ağın Nahiyesi münbit ve mahsûldâr araziyi havi olup nahiye merkezi bulunan Ağın Kasabası bütün bağ ve bahçelerle muhat (çevrili) olduğu gibi karyelerinde (köylerinde) dahi pek çok üzüm bağları ve eşcâr-ı vefîre-yi müsmire (bol yemişli meyve ağaçları) yetiştirilmiştir.
Ağın kasaba ve kurâsında (köylerinde) mütenevvi (çeşitli) meyveler hâsıl olursa da, üzümle narı külliyyat üzeredir. Bir senenin mahsûlü diğer senenin mevsim-i sayfına (yaz başına) kadar bozulmamak hassası (özelliği) Ağın Nahiyesi üzümlerinde dahi vardır. Narları büyücek ve pek ziyade abdâr (sulu) olur, mahâll-ı mütecâvireye (çevre yerlere) külliyyatla sevk ile istifade edilir.
Ağın kasabasında çend sene-i mukaddem (birkaç yıl önce) Serkurenâ-i Hazret-i Şehriyâr-i âtüfetlü Hacı Ali Bey Efendi Hazretleri tarafından canib-i maâli menakıb-ı Hazreti Hilafet penâhiye davet-i hayriye-i mucip bir eser-i mebrur (hayırlı eser) olmak üzere müceddeden (yeni olarak) ve mükemmelen bir medrese-i şerife inşa kılındığından saye-i maarif-i (eğitim himayesi) vaye-i cenabı padişahîde tedris-i ulûm-u âliye kılınup (yüce bilimler eğitimi yapılıp) talebe-i mahalliye müstefid edilmektedir. (çevrenin öğrencileri yararlanmaktadır)
Kasaba-i mezkûrede (söylenen kasabada) bir sene evveliane-i erbab-ı hamiyetle (yardım severlerin katkısıyla ) bir bab-ı müdüriyet (Müdürlük) konağı da yapılmıştır.
Ağın kasaba ve kurâsında (köylerinde) ellisekiz bab-ı mesâcid-i şerife (mescid binası), ve müteaddit mekatib-i sıbâniyye-İslâmiye (İslâm Sıbyan Okulları); ve mabet ve mekâtib-i gayr-i müslime (gayrimüslim okulları) mevcut olup bunların yekûnu Eğin Kasabası hakkında verilen malûmat sırasında gösterilmiştir.
Ağın’da asar-ı atîkadan (eski eserlerden) (kızıl) namında bir manastır dahi vardır.
İş buna hiyenin mahsulât-ı arziyyesi (tarım ürünleri) hınta (buğday) ve şaîrden (arpa) ve bazı hububattan ibarettir. Eğin merkezine tabi kurâ (köyler) ile Ağın Nahiyesinin arazi-i mezrua (işlenen arazi) ve gayri mezruası (işlenmeyen arazi) nın mecmûu 225 717 dönüme baliğ olmaktadır (ulaşmaktadır).
AĞIN NAHİYESİ (1308/1892 Tarihli Salnameden)
MÜDÜR: Hasan Efendi
NAİB VEKİLİ: Mehmet Efendi
KÂTİP: Mehmet Efendi
A Z A
Mustafa Efendi VERGİ KÂTİBİ: Ahmet Aziz Efendi
Ali Efendi TAPU KÂTİBİ: Muhammet Rıfat Efendi
Bedros Ağa REJİ MEMURU: Sehak (?) Efendi
TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÂHİLİYE VEKALETİ
Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları
Nüfus Müdüriyet-i Umumiyesi Neşriyatından 1928 Sayı: 3
Kemaliye Kazası
(AĞIN NAHİYESİ )
Agın: Ağın
Ouzounguil: Uzungil
Egureque: Ekerek
Hasde’que: Hasdek
Quzne’: Küzne
Vakhchin: Vahşen
1928 yılında yayınlanan, Dâhiliye Vekâleti (İçişleri Bakanlığı)’nin bu yayınında Köy ve Kasaba isimleri ilginç bir durum arz etmektedir. Harf Devrimi öncesinde; İl, İlçe ve Köy isimlerinin yazılışında Fransızca ses ve yazım kurallarına uyularak adeta Latin Harfleriyle bir yazım denemesi yapılmış gibidir. Harf devriminden sonar oluşturulan Dil Encümeni, İl, İlçe ve Köy isimlerinin yeni harflerimizle yazılışını kurala bağlamış, yazış ve söyleyişte birliği sağlamıştır. İlginç bir toplumsal anı olarak hatırlanmalıdır.
(Çevirim ve Notlama: Ahmet Bayındır)
