Türkiye’nin yurt dışında toprak kiralayarak tarımsal üretim yapma girişimi 2013 yılında başladı. 2014 yılında Sudan ile tarımda iş birliği anlaşması imzalandı. Taraflar arasında 10 milyon dolarlık bir şirket kuruldu. İlk etapta 1 milyon dönüm arazi kiralayıp pilot çiftlik kurularak tarımsal üretim yapılması ve hayvancılık faaliyetleri planlanmıştı. Sudan’da darbe ile yönetim değişikliği olunca, proje herhangi bir tarımsal faaliyet yapılmadan bitti. 1 Aralık 2023 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan karar ile Sudan ile Türkiye arasında kurulan ortak şirketin tasfiyesine karar verildi. (1)
Türkiye Sudan’dan sonra, bir başka Afrika ülkesi Nijer’de de tarımsal üretim yapmak üzere harekete geçti. Sudan’dan sonra bu kez Nijer’de 1 milyon hektarlık alanda tarımsal üretim yapmak, öncelikle de hayvan yemi üretmek üzere proje geliştirildi. Ancak, tarımsal ürünlerin Nijer’den Türkiye’ye taşıma maliyetinin ürün fiyatlarından fazla olmasının yanı sıra yol, liman ve diğer altyapı yetersizlikleri de dikkate alınmamış olduğundan Nijer’de yem bitkileri üretme projesi üretim yapılmadan bitti.
Türkiye’nin yurt dışında tarımsal üretim yapmak istediği bir başka ülke Venezuela oldu. Önce bu ülkede buğday üretimi düşünüldü. Daha sonra iklimin buğday üretimine uygun olmadığı, bunun yerine soya başta olmak üzere yem hammaddeleri üretimi için görüşmeler yapıldı. Ancak, Venezuela’da da tarımsal üretim hayali sona erdi.
Sudan’da tarımsal üretim yapılması için 10 yıl yoğun çaba harcandı. Bu 10 yılda tam 7 tarım bakanı görev yaptı. Ancak, hiçbirisi yurtdışı gezi ve toplantılarda konuşma ve demeç verme dışında Sudan’da tarımsal üretimi başlatamadı. Gündeme getirilen tarımsal üretimle ilgili olarak doğru dürüst bir fizibilite çalışmasının yapılmamış olması ve Sudan’ın idari yapısındaki olumsuzlukların dikkate alınmaması, bu projenin başarıya ulaşmamasının en önemli nedenleri olmuştur. Yıllarca maaşlar, huzur hakkı, ikramiyeler, kira giderleri, git-gel masrafları ödendi. Kurulan ortak şirket hiç gelir elde etmeden sadece para harcadı ve geçen hafta Resmî Gazete’de yayımlanan kararla tasfiye edildi. Sonuçta, Sudan, Nijer ve Venezuela’da planlanan tarımsal üretim projelerinin hiçbiri ekonomik olarak araştırılmamış, fizibilitesi yapılmamış ve gelişen günlük politikalar üzerine kurulmuş olduğu için başarılı olmamıştır. (2)
Türkiye her tarım bakanı değiştiğinde ortaya konulan politikalar, projeler ve uygulamalar da değiştiği için hiçbir tarım projesi gerçekleşmemiştir. Bunun sonucunda hem zaman kaybı yaratılmış oldu ve hem de ithalata dayanan tarım politikaları nedeniyle ekonomimiz zarar gördü. Yurtdışında tarımsal üretim konusunda da rasyonel düşünülmediğinden atılan adımların sonu hüsran oldu. Oysa, dışarıda toprak arama yerine tarıma gereken önem ve destek verilseydi, ülkemiz bugün dünyanın en önemli tarım ve gıda üreticisi olabilecek iken, her nedense bu gerçeği görmemezlikten geldik.
Kaynakça:
(1) Ali Ekber Yıldırım
(2) Tarım Gazetesi
